Jak ważna jest turystyka?

Turystyka, wypoczynek i aktywne spędzenie wolnego czasu są czynnikami rozwoju społeczno-gospodarczego państw i regionów, a także wpływają na jakość i stan przestrzeni. Odpowiednio prowadzone przedsięwzięcia i działania, przyczyniają się do ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, edukacji, poprawy jakości życia oraz wpływają atrakcyjnie na wizerunek przestrzeni. Województwo Małopolskie jest jednym z najczęściej i najliczniej odwiedzanych przez turystów województwem w Polsce. W swojej ofercie posiada wyjątkowe bogactwo kulturowe, historyczne i krajobrazowe. Dzięki temu stało się bardzo atrakcyjnym regionem zarówno dla turystów z Polski jak i zagranicy. Największą atrakcję regionu stanowi miasto Kraków, natomiast również w gminach ościennych znajduje się wiele ciekawych miejsc i skarbów, które nie są znane tak szerokiemu gronu odbiorców, w tym dziedzictwo przyrodnicze podkrakowskich dolinek.

Jak wyglada w liczbach turystyka w województwie ?

Rozmiar ruchu turystycznego w Małopolsce od wielu lat cechuje się dużym potencjałem wzrostowym. W 2019 roku przyrost ten wyniósł nieco więcej niż rok wcześniej (kiedy to odnotowano wzrost o około 5%), a mianowicie osiągnął poziom 6,44%, co oznacza, że ruch turystyczny w regionie zwiększył się do wielkości 17,86 mln osób. Przyrost dotyczył w szczególności liczby odwiedzających zza granicy – odnotowano tu wzrost o 8% (rok wcześniej było to 4,5%), tj. do 3,78 mln osób. Rozmiary krajowego ruchu turystycznego zwiększyły się natomiast o 6% (rok wcześniej było to 5,3%), tj. ukształtowały się na poziomie 14,08 mln osób. Wśród odwiedzających Małopolskę 8 na 10 osób stanowią mieszkańcy Polski[1].

Niemal 79% ruchu turystycznego w Małopolsce w 2019 roku (14,08 mln osób) tworzyli turyści odwiedzający Kraków. W Małopolsce byli to goście krajowi (ponad 78% ogółu, tj.14,08 mln osób), ale także zagraniczni (ponad 21% ogółu, tj. 3,78 mln osób). W 2019 r. liczba gości krajowych odwiedzających Kraków wynosiła 10,75 mln osób. Z kolei turyści zagraniczni stanowili niemal 23% ogółu (3,3 mln osób).

Z kolei niemal 78% ogółu turystów odwiedzających Małopolskę w 2019 roku stanowili goście nocujący w regionie (13,86 mln osób), rok wcześniej było to prawie 79%. Większy odsetek w tym względzie charakteryzował ruch przyjazdowy z zagranicy (92%, tj. 3,48 mln osób, podczas gdy w roku poprzednim było niecałe 94%). Natomiast spośród ogółu krajowych odwiedzających Małopolskę, analogicznie jak rok wcześniej, blisko 74% było turystami, co oznacza, że 10,38 mln Polaków w 2019 roku nocowało w regionie.

Ponad 73% turystów zdwiedzających w Krakowie (10,15 mln osób w 2019 roku, tj. o niemal 11% więcej niż rok wcześniej) to ci, którzy nocują w mieście (zarówno w 2019, jak i w 2018 roku). Wśród nich zdecydowanie przeważają turyści krajowi –7,1 mln osób w 2019 roku (o 4,4% więcej niż w roku poprzednim), aczkolwiek było to tylko 68,4% spośród wszystkich turystów w Małopolsce (w 2018 roku udział ten wynosił 68,6%). Turystów zagranicznych nocujących w Krakowie w 2019 roku było natomiast 3,05 mln osób (o ponad 7% więcej niż w roku poprzednim), tj. prawie 88% ogółu turystów zagranicznych w Małopolsce (rok wcześniej było to niecałe 87%)[2].

Łączna liczba turystów zagranicznych w Metropolii Krakowskiej[3] w 2018 r. wyniosła 1,27 mln, co stanowiło 10% wszystkich turystów odwiedzających Małopolskę. Wśród turystów zagranicznych dominowali turyści z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Ukrainy, Norwegii, Włoch, Holandii Hiszpanii, Francji.

Z kolei liczba udzielonych noclegów turystom zagranicznym w 2018 r. wyniosła 3,08 mln. W porównaniu z rokiem 2016 ich liczba wzrosła o 0,2 mln. Wśród korzystających z noclegów turystów zagranicznych najliczniejszą grupę stanowili w 2018 r. turyści z Wielkiej Brytanii. Ich udział w ogólnej liczbie turystów zagranicznych wyniósł 18,02%. W pozostałej kolejności najczęściej odwiedzali Krakowski Obszar Metropolitalny obywatele: Niemiec (9,85%), Włoch (6,76%) oraz Stanów Zjednoczonych (5,96%).

Turyści zagraniczni wydłużają przerwę w podróży i pozostają w miejscu zatrzymania dłużej niż mieszkańcy Polski. Natomiast turyści krajowi zatrzymują się najczęściej na 1 dzień bez noclegu. W 2019 roku szacunkowa liczba odwiedzających jednodniowych w Małopolsce wyniosła 4 mln osób. Zdecydowana większość turystów jednodniowych w regionie (92,5% w 2019 roku, podczas gdy rok wcześniej było to ok. 96%) to goście z Polski (3,7 mln osób), których liczba w 2019 roku wzrosła o 9,8% (rok wcześniej zmniejszyła się o prawie 4%). Jednodniowi odwiedzający z zagranicy stanowili w 2019 roku tylko 7,5% ogółu tego segmentu gości w Małopolsce (rok wcześniej ponad 6%) –było ich tylko 300 tys. osób, tj. o 36,7% więcej niż w roku poprzednim (w roku 2018 zanotowano ich wzrost o ponad 4,4%)[4].

Średnie kwoty wydatkowane przez odwiedzających Małopolskę przed przyjazdem do regionu w 2019 roku (np. na zakup wycieczki/imprezy turystycznej, biletu do muzeum, teatru, filharmonii, na wydarzenie, na termy, baseny, spływ Dunajcem itp., rezerwację/zakup noclegu, posiłków w miejscu zakwaterowania itd.) były zróżnicowane w zależności od tego, czy gość był Polakiem, czy obcokrajowcem oraz czy spędzał w odwiedzanej miejscowości dzień, czy dłużej. Goście krajowi przeznaczali średnio na pobyt w Małopolsce 249 zł na osobę (oprawie 13% mniej niż rok wcześniej), podczas gdy odwiedzający zagraniczni przed przyjazdem do regionu wydatkowali prawie 3-krotnie więcej, tj. średnio 714 zł na osobę (o prawie 54% więcej niż w roku ubiegłym).

Turyści z zagranicy wydawali niemal 2,5-krotnie więcej (851 zł na osobę, czyli o 8,9% mniej niż w roku poprzednim) niż Polacy (353 zł na osobę, tj. o 36,6% mniej niż rok wcześniej). Turyści (nocujący) przeznaczali na pobyt większe kwoty niż odwiedzający jednodniowi –turyści z Polski prawie 5-krotnie, a z zagranicy prawie 7-krotnie. Turyści krajowi wydatkowali bowiem średnio 489 zł na osobę (o prawie 1/4 mniej niż w roku ubiegłym), a zagraniczni – 896 zł na osobę (o 6,9% mniej niż rok wcześniej). Z kolei, jednodniowi odwiedzający z Polski wydawali podczas pobytu w Małopolsce średnio 104 zł na osobę (o 3,7% mniej niż w roku poprzednim), a jednodniowi odwiedzający z zagranicy –ponad 1/4 więcej, tj. 131 zł na osobę (o 69% mniej niż rok wcześniej).

Liczba odwiedzających Małopolskę, tak turystów, jak i gości jednodniowych, była w 2019 roku wyższa niż rok wcześniej, pomimo że średnie kwoty wydatkowe przed przyjazdem i podczas pobytu przez odwiedzających krajowych (w tym turystów) i gości jednodniowych z obu segmentów okazały się niższe niż w roku poprzednim, szacunkowe wpływy Małopolski z turystyki w regionie były w 2019 roku o 6% wyższe niż rok wcześniej (15,2 mld zł vs 14,34 mld zł). Przyczyniło się do tego również to, że średnie wydatki odwiedzających zagranicznych (w tym turystów) okazały się wyższe niż w roku ubiegłym.

Zatem w relacji do roku 2018 zmniejszyły się wpływy od krajowych jednodniowych odwiedzających (o 1/6), a zwiększyły od turystów zagranicznych (o prawie 1/5). Wpływy pochodzące od turystów krajowych i jednodniowych odwiedzających z zagranicy utrzymały się na niezmienionym poziomie w stosunku do roku poprzedniego[5].

Turystyka na terenie Metropolii Krakowskiej!

Kraków zajmuje centralną część Metropolii Krakowskiej. Tereny objęte ochroną przyrody, czyli Ojcowski Park Narodowy i parki krajobrazowe z otulinami przeważają w zachodniej. Ponadto przez teren Metropolii Krakowskiej przebiega wiele kulturowych szlaków tematycznych, jak np. szlak architektury drewnianej i szlak orlich gniazd. Poza urozmaiconym krajobrazem naturalnym, obejmującym obszary podgórskie Beskidów, doliny rzek Wisły, Skawy, Raby i wyżynę krakowsko-częstochowską, obszar oferuje turystom mnogość miejsc o znaczeniu historycznym i kulturowym.

Obszar posiada bardzo dobrze rozwiniętą i wciąż dynamicznie rozwijającą się bazę turystyczną co sprawia, że jest doskonale przygotowany na przyjmowanie turystów z Polski i zagranicy przez cały rok. Dodatkowym atutem jest bliskość portu lotniczego w Balicach, co znacząco poprawia dostępność Metropolii Krakowskiej dla turystów.

Do najczęściej odwiedzanych miejsc w Metropolii Krakowskiej w 2018 r. (wg badań realizowanych przez Małopolską Organizację Turystyczną) należy Kraków (26,3% odwiedzających), Wieliczka (8,4%), Ojcowski Park Narodowy[6]. W 2019 roku miejsca te nie zmieniły się[7].

W 2019 r. Kopalnia Soli „Wieliczka” była jedną z najchętniej odwiedzanych atrakcji Polski – odwiedziło ją ponad 1,8 mlngości, co przekłada się na kolejny rekordowy rok w historii. Kopalnia cieszy się niezmiennie dużym zainteresowaniem Polaków, ale również gości z zagranicy, spośród których w 2019 najliczniej przyjeżdżali Brytyjczycy (154 tys.), Włosi (87 tys.), Hiszpanie (84 tys.), Niemcy (79 tys.) i Francuzi (75 tys.). W całym 2019 roku solnymi szlakami wędrowało o 7% turystów więcej niż rok wcześniej (o 116 tys. osób więcej). Dodatkowo Kopalnia rozwija się – stworzono tutaj w ostatnich latach nowoczesne Centrum Obsługi Turystów, zagospodarowano teren tężni solankowej oraz wybudowano bezpieczne parkingi na obrzeżach Parku św. Kingi[8].

Na terenie Metropolii Krakowskiej[9] w 2019 r. (wg stanu na 31 lipca) działalność prowadziło 316 turystycznych obiektów noclegowych, co stanowiło 20% wszystkich tego rodzaju obiektów w województwie małopolskim. Najwięcej obiektów znajdowało się w Krakowie (275). Na przestrzeni lat 2016-2019 można zaobserwować stały wzrost liczby turystycznych obiektów noclegowych.

W strukturze turystycznych obiektów noclegowych znajdujących się na terenie Metropolii Krakowskiej, podobnie jak i w całym województwie, dominują hotele – w 2018 roku stanowiły one 60% wszystkich obiektów na terenie obszaru, a na terenie województwa – 12%. Na przestrzeni lat 2016–2019 obserwowano stały wzrost liczby hoteli. Warto także zaznaczyć, że 190 (czyli 48,6%) spośród wszystkich 391 hoteli na terenie województwa małopolskiego było ulokowanych na terenie Metropolii Krakowskiej. W 2018 roku ponad połowę (54,8%) stanowiły hotele kategorii 3-gwiazdkowej. Hotele najwyższych kategorii, 5- i 4-gwiazdkowe stanowiły kolejno: 6,21% i 25,42%. Udział hoteli 1- i 2-gwiazdkowych wynosił natomiast odpowiednio: 10,7% i 2,82%. Obiekty zbiorowego zakwaterowania znajdujące się na terenie Metropolii Krakowskiej[10] dysponowały w 2019 r. 36,3 tys. miejscami noclegowymi.

Ważnymi wskaźnikami obrazującymi stan infrastruktury turystycznej są: liczba miejsc noclegowych na 1 tys. ludności, liczba udzielonych noclegów na 1 tys. ludności oraz liczba turystów korzystających z noclegów na 1 tys. ludności.

W 2018 r. gęstość bazy noclegowej (miejsca noclegowe na 1 000 ludności) wynosiła dla powiatu krakowskiego – 6,96, a dla wielickiego - 14,18. Były to wartości dużo niższe niż średnia dla województwa małopolskiego (29,76).

Z kolei wskaźnik udzielonych noclegów na 1 tys. mieszkańców wyniósł dla powiatu krakowskiego 825,19 a dla powiatu wielickiego 1 764,76 i był niższy, niż średnia dla województwa małopolskiego (4 098,98). Z kolei liczba turystów korzystających z noclegów na 1 tys. ludności w powiecie krakowskim wyniosła 516,64, w powiecie wielickim 999,06, przy średniej dla województwa małopolskiego 1 533,53.

Co turystom oferuje Metropolia Krakowska?

Przez Krakowski Obszar Metropolitalny przebiegają również rozmaite kulturowe szlaki tematyczne[11]. Do najważniejszych szlaków i tras tematycznych związanych z zabytkami, dziedzictwem kulturowym, w tym z dziedzictwem niematerialnym zaliczyć należy m.in.:

• Szlak Architektury Drewnianej -jeden z najbardziej rozpoznawalnych szlaków dziedzictwa w Polsce (ponad 1500 km oznakowanych dróg i 253 obiekty),
• Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej,
• Szlak cysterski,
• Szlak renesansu,
• Szlak Św. Jakuba,
• Szlak Orlich Gniazd,
• Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni,
• Małopolską Trasę UNESCO.

Dodatkowo znajduje się tutaj szlak solny z zabytkowymi kopalniami i obiektami w Bochni, Wieliczce i Niepołomicach; Małopolski Szlak Warowni i Zamków obejmujący obiekty m. in. w Niepołomicach i Krakowie, Via Regiae Antiqua – dawny szlak bursztynowy. Szlaki Tematyczne w Krakowie obejmują m.in. trasę zabytków żydowskich, trasę zabytków Podgórza oraz krakowski szlak świętych.

Na terenie dwóch gmin Metropolii Krakowskiej - Wielka Wieś i Zielonki ulokowany jest Ojcowski Park Narodowy wraz z otuliną słynący m.in. z doliny Prądnika.

Metropolia Krakowska charakteryzuje się także bogactwem miejsc kultu religijnego. W ostatnich latach rozwija się turystyka religijna wokół takich miejsc jak: m.in. Klasztorze w Staniątkach – Niepołomice, ośrodek kultu Miłosierdzia Bożego w Krakowie –Łagiewnikach, Opactwa Cystersów w Krakowie – Mogile oraz liczne szlaki papieskie związane z miejscami pobytu i pielgrzymek Papieża-Polaka do Polski i Małopolski. Kraków i Małopolska były również miejscem Światowych Dni Młodzieży w 2016 r., w których udział wzięło 3 mln osób.

W granicach województwa znajduje się aż 9,4 tys. km szlaków turystycznych, w tym aż 3,4 tys. km szlaków pieszych górskich, 2,5 tys. km szlaków konnych oraz 1,8 tys. km szlaków rowerowych (m.in. VeloMałopolska - Wiślana Trasa Rowerowa, VeloDunajec, VeloNatura oraz VeloMetropolis). Małopolskie szlaki turystyczne stanowiły prawie 12% ogółu krajowego.

Ważnym kierunkiem podróży do województwa jest turystyka biznesowa. Kraków, jako znany ośrodek akademicki i miejsce grupujące centra naukowe i outsourcingowe, jest bardzo atrakcyjnym miejscem dla organizowania międzynarodowych konferencji, spotkań, kongresów, targów i wystaw. Stolica regionu oferuje rozbudowaną bazę kongresowo-konferencyjną i noclegową oraz dobrą dostępność komunikacyjną, które sprawiają, że z powodzeniem w mieście rozwija się przemysł spotkań. Baza ta równocześnie uzupełnia i podnosi jakość oferty w regionie oraz stymuluje do rozwoju w tym zakresie także inne miejsca w Małopolsce[12].

Na terenie Metropolii Krakowskiej produkowane są produkty regionalne (chronionych oznaczeń), do których zaliczono[13]:

• obwarzanek krakowski (powiat krakowski, wielicki, Miasto Kraków),
• kiełbasę Lisiecką (gmina Liszki, Czernichów),
• chleb prądnicki (Miasto Kraków, Zabierzów),
• kiełbasę Piaszczańską (Wieliczka, Świątniki Górne, Miasto Kraków).

 Do produktów tradycyjnych zaliczono na terenie Metropolii Krakowskiej także:

• bugle zembrzyckie,
• paluszki krakowskie (Kraków),
• żurek po krakowsku (Kraków),
• barszcz czerwony krakowski (Kraków),
• bajgiel z Kazimierza (Kraków),
• ciasteczka wyśmienite (Kraków),
• precelek krakowski (Kraków, Zabierzów),
• balsam kapucyński (Kraków),
• Małopolski Miód Spadziowy (województwo małopolskie),
• kiełbasa krakowska sucha (Kraków, Niepołomice),
• kiełbasa małopolska (województwo małopolskie),
• kukułka lisiecka (Liszki).

Dlaczego turystyka jest tak ważna dla regionu?

Jak widać, ze względu na bogactwo oferty turystycznej, zarówno tej historycznej jak i naturalnej, liczbę turystów odwiedzających region, a także liczbę firm i usług oferowanych przez branżę turystyczną w Małopolsce, łatwo można stwierdzić, że Metropolia Krakowska jest obszarem atrakcyjnym turystycznie, który wyróżnia się w skali kraju, stanowiąc idealne miejsce do odwiedzenia.